Na dolegliwości związane ze stawami skarży się coraz więcej osób w różnym wieku. Ponad 50% pięćdziesięciolatków cierpi na zmiany zwyrodnieniowe stawów, co znacznie utrudnia swobodne poruszanie się. Co zrobić, aby jak najdłużej pozostać w dobrej kondycji?

To naturalne, że każdy człowiek jak najdłużej chce cieszyć się sprawnością fizyczną, która w dużej mierze wpływa na dobre samopoczucie i pozytywne nastawienie do życia. Jednak z biegiem lat ciało staje się coraz bardziej podatne na różne urazy, które mogą mieć nieodwracalne skutki. Na co dzień zupełnie nie zwracamy na to uwagi – wykonując nawet prozaiczne czynności wprawiamy w ruch skomplikowany mechanizm naszego ciała, w którym setki połączeń stawowych odpowiadają za podnoszenie kubka z kawą, zejście ze schodów czy włożenie kurtki. Kiedy pojawiają się pierwsze dolegliwości ze strony stawów należy jak najszybciej działać, aby konsekwencje związane z długoletnimi zaniedbaniami nie spowodowały, że ból i dyskomfort nie pozwolą na normalne funkcjonowanie.

Ważna rola stawów

Staw to ruchome połączenie przynajmniej dwóch kości. Głowa jednej kości i panewka drugiej otoczone są powierzchnią stawową. Każdy staw składa się z dwóch warstw – zewnętrznej włóknistej i wewnętrznej  maziowej. Błona maziowa to bardzo cienka i delikatna struktura, której zadaniem jest wytwarzanie specjalnej cieczy (mazi), która wypełnia przestrzeń stawową, zmniejszając tarcie dwóch kości, poprzez ,,smarowanie’’ powierzchni chrząstek. Chrząstka zmniejsza tarcie podczas ruchu, jest sprężysta, co zmniejsza ryzyko urazu kończyny. Niestety z biegiem czasu się zużywa, dlatego starsze osoby częściej zgłaszają się do lekarza z uciążliwymi dolegliwościami. Stawy to niezwykle ważna część układu ruchu człowieka. Ich rozwój zaczyna się już w szóstym tygodniu okresu zarodkowego.

Ból stawów

Ból zlokalizowany w obrębie stawów najczęściej wynika z patologii samego stawu, otaczających go struktur (więzadeł, ścięgien, kaletek stawowych) lub z zupełnie innych przyczyn, pozornie niezwiązanych bezpośrednio ze stawem. Długotrwały, uporczywy ból stawów to sygnał, którego nie można lekceważyć. Istnieje bardzo wiele przyczyn bólu stawów – można je podzielić na zmiany zapalne (związane z występowaniem stanu zapalnego w tkankach stawu i okołostawowych) i zmiany niezapalne (wywołane uszkodzeniami mechanicznymi). Te drugie to najczęściej wynik przeciążenia struktur okołostawowych, co jest związane ze zbyt intensywną pracą fizyczną czy wyczerpującymi ćwiczeniami. U osób po sześćdziesiątym roku życia najczęstsza przyczyna bólu stawów jest choroba zwyrodnieniowa.

Jak przebiega choroba zwyrodnieniowa?

Ścieranie się chrząstki stawowej prowadzi do choroby zwyrodnieniowej stawów. Jest to naturalny proces wynikający ze starzenia się organizmu, jednak należy podkreślić, że temu procesowi sprzyja między innymi nieprawidłowa budowa stawów, predyspozycje genetyczne, wcześniejsze urazy mechaniczne, cukrzyca, zaburzenia ukrwienia oraz otyłość. To także wiele innych czynników i uwarunkowań, takich jak wykonywanie powtarzających się czynności obciążających stawy, związanych z pracą czy ze złymi przyzwyczajeniami. Choroba zwyrodnieniowa stawów trzy razy częściej dotyka kobiety – jest to niewątpliwie związane z trybem życia, ciążą czy późniejszą opieką nad niemowlęciem, która wymaga ciągłego schylania się i noszenia dziecka na rękach.

Choroba zwyrodnieniowa najczęściej dotyczy bioder, kolan, stóp oraz szyjnego i lędźwiowego odcinka kręgosłupa. W pierwszej kolejności chrząstka stawowa staje się nierówna i chropowata, a z biegiem czasu pozbawione osłony kości, ocierając się o siebie mogą doprowadzić do jej całkowitego zaniku. Pierwsze objawy osteoporozy pojawiają się między czterdziestym a sześćdziesiątym rokiem życia, choć coraz częściej obserwuje się je u młodszych osób. Charakterystyczne w przebiegu tej choroby jest to, że początkowo objawy występują wyłącznie podczas ruchu, z czasem pojawiają się również w spoczynku. W późniejszym etapie najczęstszym objawem choroby zwyrodnieniowej jest ból, który towarzyszy podczas wstawania z pozycji leżącej lub siedzącej (tak zwany ból startowy), a także sztywność stawów, ograniczenie ruchomości, charakterystyczne trzeszczenie w stawach (w wyniku ocierania się o siebie kości pozbawionych osłony), a także zniekształcenia i zwiększenie obrysów, będące wynikiem zmiany osi ustawienia stawu.

Jak utrzymać stawy w dobrej kondycji?

Zmagając się z chorobą zwyrodnieniową stawów niezwykle ważne jest, aby nie dopuścić do tego, by pogłębiała się ona w niekontrolowany sposób. Dostrzegając pierwsze objawy należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza, w celu rozpoczęcia leczenia. W początkowej fazie choroby warto postawić na niefarmakologiczne rozwiązania, które spowalniają degradację chrząstki stawowej oraz w znacznym stopniu zmniejszają ból i dyskomfort. Niezwykle ważne jest utrzymanie prawidłowej masy ciała, gdyż każdy dodatkowy kilogram niepotrzebnie obciąża nadwyrężone stawy. Fizjoterapia pozwala na długo zachować sprawność fizyczną, dlatego warto skorzystać z usług doświadczonego fizjoterapeuty. Do niefarmakologicznych metod leczenia stawów zalicza się również odciążanie chorego stawu przy pomocy wkładek ortopedycznych czy ortez oraz czasowe unieruchomienie, które w okresach ostrego nasilenia choroby pomaga odciążyć staw.

Przede wszystkim dobre nawyki

Wystarczą drobne zmiany w stylu życia, aby cieszyć się sprawnością przez długie lata.    

• Aktywność fizyczna to fantastyczny sposób na utrzymanie prawidłowej ruchomości stawów i zapobieganie ich zesztywnieniu. Ilość i intensywność ruchu     należy dostosować do swoich indywidualnych możliwości. Codzienna gimnastyka wzmacnia mięśnie, które są dodatkowym wsparciem dla stawów. Pływanie również świetnie wpływa na całe ciało, gdyż angażuje bardzo wiele partii mięśni.     

      

• Równomierne obciążanie     stawów – ta zasada dotyczy w dużej mierze codziennych czynności, takich jak noszenie zakupów, przesuwanie mebli czy prace kuchenne. Warto zadbać o to, aby wysiłek rozkładał sięrównomiernie, aby przesadnie nie obciążać jednej strony.

      

• Właściwa dieta – w leczeniu stawów dobre efekty terapeutyczne ma dieta wegańska opierająca się wyłącznie na spożywaniu produktów pochodzenia roślinnego. Warto zwrócić uwagę na spożywanie pokarmów z niskim indeksem glikemicznym, ponieważ zaburzenia gospodarki węglowodanowej mają zły wpływ na procesy zapalne w organizmie. Nie powinno się spożywać zbyt dużej ilości mięsa, cukru, soli,     a także unikać produktów zawierających kwas szczawiowy. Należy zadbać o właściwa ilość kwasów omega 3 i GLA w diecie.     

• Unikanie stresu – reakcje     fizyczne związane z kłopotami emocjonalnymi również mogą niekorzystnie wpływać na kondycję stawów. Stres powoduje odruchowe napięcie i kurczenie się mięśni, dlatego tak ważne jest dbanie o swój komfort psychiczny.

• Właściwa waga - otyłość sprzyja chorobom stawów, dlatego tak ważne jest utrzymywanie prawidłowej masy ciała. Wiąże się to nierozerwanie z aktywnością fizyczną i właściwą dietą - dbanie o stawy jest więc działaniem kompleksowym i wymaga zmian w wielu obszarach życia.